Lấy mẫu tinh dịch làm tinh dịch đồ là xét nghiệm bắt buộc đối với mọi cặp vợ chồng đến khám hiếm muộn. Ngoài ra, khi thực hiện các thủ thuật điều trị (IUI, IVF/ICSI), người chồng cũng cần lấy mẫu tinh dịch. Để đảm bảo thu được mẫu tinh dịch phù hợp nhất, cần hiểu và ghi nhớ một số yêu cầu cơ bản.
Chuẩn bị
Tinh trùng có trong mẫu tinh dịch lấy ra hôm nay thực chất là kết quả cũng một quá trình bắt đầu từ 2-3 tháng trước đó. Trong thời gian này, tinh trùng trưởng thành về mặt cấu trúc và chức năng để có khả năng thụ tinh, Mọi tác động trong thời gian này đều có khả năng ảnh hưởng lên chất lượng tinh trùng. Do vậy, thời gian trước khi lấy tinh dịch vài tháng, người chồng cần giữ thể chất và tinh thần thoải mái. Tránh làm việc quá sức, tránh để mắc bệnh, hạn chế dùng những chất kích thích….
Thời gian kiên giao hợp/xuất tinh
Theo WHO 2010, nên kiêng giao hợp/xuất tinh khoảng 2-7 ngày để lấy mẫu tinh dịch làm tinh dịch đồ. Tốt nhất là từ 3-5 ngày. Vì đây là khoảng thời gian mà các nhà khoa học dựa vào để chuẩn hóa cách lấy tinh dịch và đối chiếu với kết quả tinh dịch đồ tham khảo.
Nói chung, thời gian kiêng càng lâu thì số lượng có thể tăng nhẹ, tuy nhiên, chất lượng tinh trùng càng giảm: tỉ lệ di động và tỉ lệ hình dạng bình thường giảm đi, do tình trùng bị ứ đọng lâu ngày, bị thoái hóa. Ngược lại thời gian kiêng càng ngắn, chất lượng tinh trùng càng có khuynh hướng tốt hơn. Những tinh trùng mới thường có khả năng thụ tinh cao. Thời gian kiêng giao hợp/xuất tinh để có chất lượng tinh trùng tốt là không quá 2 ngày. Người ta cũng thấy rằng tần suất giao hợp dễ có thai nhất là cách ngày.
- Nếu chuẩn bị lấy mẫu tinh dịch để thử tinh dịch đồ: thời gian kiêng tốt nhất là 3-5 ngày (có thể 2-7 ngày)
- Nếu lấy mẫu tinh dịch để làm IUI, IVF/ICSI hay để trữ lạnh dung cho việc điều trị về sau: thời gian kiêng tốt nhất là không quá 2 ngày (ngắn hơn càng tốt).
Cách lấy mẫu
Ngày lấy mẫu tinh dịch, người chồng sẽ được nhận 1 lọ đựng mẫu chuyên dụng vô trùng. Lọ chuyên dụng thường có miệng rộng, làm bằng nhựa với chất liệu không gây độc cho tinh trùng. Nên tiểu sạch và rửa tay, dương vật trước khi tiến hành lấy mẫu tinh dịch. Không nên lấy tinh dịch trong tâm trạng khẩn trương như chuẩn bị đi làm, sắp đến hẹn…hoặc sau một ngày làm việc mệt, chưa có thời gian nghỉ ngơi.
Mẫu tinh dịch được lấy trong một phòng riêng, thoải mái và hoàn toàn riêng tư. Tinh dịch được lấy bằng tay, tương tự như thủ dâm. Nên đặt lọ ở một nơi sạch sẽ trong tầm tay, mở nắp khi sắp xuất tinh, nắp lọ để ngửa nhằm hạn chế nhiễm bẩn lọ. Quá trình xuất tinh bao gồm nhiều xung co thắt để phóng tinh trùng ra khỏi niệu đạo, do vậy cần lưu ý tránh tình trạng rơi vãi hoặc nhiễm bẩn tinh dịch.
Cũng có thể lấy tinh dịch bằng bao cao su khi không có khả năng lấy mẫu bằng thủ dâm. Bao cao su sử dụng phải chuyên dụng và không chứa các chất gây độc tinh trùng. Không được dùng bao cao su ngừa thai thông thường để lấy tinh dịch vì tinh trùng sẽ bị chết và bất động rất nhiều.
Bảo quản, vận chuyển mẫu
Sau khi toàn bộ tinh dịch đã được thu thập, cần đậy kín nắp lọ và chuyển ngay đến phòng xét nghiệm.Tốt nhất nên lấy mẫu tại cơ sở y tế.
Có thể lấy mẫu tại nhà, và người chồng nhớ ghi lại giờ xuất tinh và giao mẫu đến phòng xét nghiệm. Mẫu thử nên được giữ ở 30-37oC. Thời gian từ khi lấy mẫu đến khi giao cho nhân y tế ở bệnh viện tối đa không quá 1 giờ.
Kết quả tinh dịch đồ
Tại phòng xét nghiệm, tinh trùng sẽ được khảo sát cả về số lượng và chất lượng.Thời gian để thực hiện một tinh dịch đồ hoàn chỉnh ít nhất là 2 giờ đồng hồ. Thường kết quả tinh dịch đồ được trả sau 1 ngày. Kết quả thử tinh trùng (tinh dịch đồ) sẽ được bác sĩ điều trị giải thích cụ thể và cho những quyết định điều trị phù hợp. Cần tư vấn với bác sĩ chuyên khoa để được giải thích đúng và đầy đủ về kết quả tinh dịch đồ. Các thông số quan trọng phải được đánh giá, theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới năm 2010 (WHO 2010), bao gồm: tổng số tinh trùng, tỉ lệ tinh trùng di động, tỉ lệ tinh trùng hình dạng bình thường và các chỉ số phụ khác.
GHI NHỚ
- Nên giữ gìn sức khỏe và tránh tiếp xúc các yếu tố ảnh hưởng xấu đến sức khỏe khoảng vài tháng trước khi lấy mẫu tinh dịch để làm xét nghiệm, để điều trị hay trữ lạnh
- Kiêng giao hợp/xuất tinh khoảng 3-5 ngày nếu lấy mẫu thực hiện tinh dịch đồ và 1-2 ngày đối với lấy mẫu điều trị IUI, IVF/ICSI hoặc trữ lạnh
- Trước khi lấy mẫu tinh dịch cần đi tiểu sạch, rửa tay và dương vật
- Để lấy tinh dịch cần kích thích bằng tay (như thủ dâm)
- Sử dụng lọ chuyên dụng, vô trùng để chứa mẫu
- Đậy kín nắp lọ và chuyển ngay đến phòng xét nghiệm không quá 1 giờ nếu làm tinh dịch đồ, không quá 30 phút nếu IUI, IVF/ICSI hay trữ lạnh. Khi vận chuyển, bảo quản trong nhiệt độ (30-37 độ C).
BS. Vũ Nhật Khang, Đơn vị hỗ trợ sinh sản Mỹ Đức - IVFMD
